ไวพจน์ (Vaipot)
Abstract
คำ ว่า ไวพจน์ โดยทั่วไป เข้าใจกันว่า มีความหมายตรงกับคำว่า synonym ในภาษาอังกฤษ คือหมายถึง คำที่ออกเสียงต่างกัน เขียนต่างกัน แต่มีความหมายเหมือนหรือคล้ายกัน เช่น รอกับคอย แอบกับซ่อน น้ำกับวารี
คนไทยจำนวนไม่น้อยใช้คำว่า ไวพจน์ ในความหมายเช่นนี้ ตัวอย่างเช่น พลตรีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ซึ่งทรงเป็นปราชญ์ทางภาษา ก็ทรงเรียกคำที่มีความหมายคล้ายกันว่า ไวพจน์ ดังมีข้อความในพระนิพนธ์เรื่องไวพจน์ว่า “นอกจากนี้ ยังมีคำซึ่งความหมายคล้ายกันชื่อว่า ไวพจน์ synonym”
ถ้าจะพิจารณาที่มาของคำ ไวพจน์มาจากคำเววจน ในภาษาบาลี คำเววจนนี้ พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ให้ความหมายว่า synonym ความเข้าใจที่ว่าไวพจน์มีความหมายตรงกับคำว่า synonym จึงถูกต้อง
อย่างไรก็ตาม พระยาศรีสุนทรโวหาร(น้อย อาจารยางกูร) มิได้ใช้คำว่าไวพจน์ให้หมายถึงคำที่มีความหมายคล้ายกัน ท่านได้เขียนแบบสอนหนังสือไทยที่เกี่ยวกับไวพจน์ไว้หลายฉบับ บางฉบับมุ่งสอนไวพจน์โดยตรง ได้แก่ ไวพจน์พิจารณ์ ไวพจน์ประพันธ์ และปกีระณำพจนาดถ์ คำอธิบายเกี่ยวกับไวพจน์ปรากฏอยู่ในไวพจน์พิจารณ์
